Razvoj nedonoščeta

Po definiciji Svetske zdravstvene organizacije prevremeno rođenim detetom se smatra ono koje je rođeno pre 37 nedelje trudnoće i sa porođajnom težinom od 2500 gr ili manje.

Pored male težine i dužine prisutna je i telesna nezrelost. Zato uz adaptaciju na spoljašnju sredinu što pre treba započeti sa fizikalnim tretmanom. Bebe sa telesnom težinom između 2000 i 2500 gr tek se neznatno razlikuju od beba rođenih u terminu. Do kraja prve godine dostižu istu težinu kao i deca rođena na vreme. Na žalost to nije slučaj sa bebama rođenim sa manjom težinom, one i kasnije ostaju sitnije, niže i mogu da imaju određene razvojne poteškoće. Zato prevremeno rođenu decu treba pratiti ne samo po rođenju i u prvim godinama života već i kasnije. Kako je utvrđeno da se kod ove dece mogu razviti određeni deficiti u školskom uzrastu potrebno je preventivno delovanje.

Zbog nedovoljne zrelosti bebe u prva tri meseca spontani pokreti se stimulišu zvukom, slikom i dodirom kako bi se dobila adekvatna reakcija bebe okretanjem glave. Najbolje je da to radi majka jer beba već poznaje njen glas ili da to bude stalno ista osoba koja brine o bebi. Podjednako treba stimulisati obe strane ili više onu na kojoj beba slabije reaguje, zato joj treba prilaziti podjednako sa obe strane. Takođe bebu treba dodirivati jer se preko kože dobijaju važne informacije. Od nedavno je praksa da se prevremeno rođena beba redovno stavlja mami ili tati na grudi, „koža na kožu“ na šta bebe odlično reaguju. Važno je da kada prisustvo majke nije moguće tu ulogu preuzimaju medicinske sestre ili fizioterapeuti.

Ukoliko je beba boravila u ustanovi u kojoj nije sproveden fizikalni tretman, potrebno je da u njega bude uključena po dolasku kući.

U prvim godinama života se odvija intezivan proces razvoja i usavršavanja nervnog sistema i direktno zavisi od uticaja spoljašnje sredine. Nedonoščad dolaze na svet sa nezavršenim procesom sazrevanja koji ne može da se odvija spontano kao kod dece koja su u stomaku sačekala termin. Zato moramo spolja da delujemo da bi smo dobili odgovarajuću reakciju kako bi dete spoznalo sebe u odnosu na okolinu, ovladalo držanjem tela i uspostavilo koordinaciju pokreta što omogućava snalaženje u prostoru. Odgovarajuća stimulacija u pravo vreme kada se funkcije uspostavljaju dovodi do sazrevanja nervnog sistema.

Jedan od oblika odstupanja od normalnog motornog razvoja kod prevremeno rođene dece može da bude pojava asimetrije. Prepoznaje se po asimetričnom držanju glave, trupa, ruke i noge sa iste strane u položaju na leđima ili stomaku kao i pri izvođenju određenih pokreta. Da bi se sprečilo razvijanje pogrešnih šema, odnosno uspostavio normalan redosled i kvalitetan razvoj motornih aktivnosti, neophodno je da se sprovede adekvatna stimulacija od strane fizioterapeuta.

Danas se zna da ranom intervencijom sa jedne strane i zahvaljujući fleksibilnosti nervnog sistema prevremeno rođenih beba sa druge strane, mogu da se prevaziđu oštećenja mozga jer zdravi delovi preuzimaju funkcije oštećenih. Zato je važno započeti sa tretmanom čim se uoče prvi znaci odstupanja od očekivanog normalnog razvoja.

U oporavku i na dalje ključnu ulogu imaju roditelji i osobe koje su u neposrednom kontaktu sa bebom. Oni moraju da budu dobro obučeni od strane fizioterapeuta kako bi kroz svakodnevne aktivnosti (uzimanje, držanje, nošenje, hranjenje, presvlačenje, igranje) stimulisali bebu i njene samostalne aktivnosti, pružali emocionalnu sigurnost i pomogli joj da se u potpunosti adaptira na okruženje.

Pravilo je da se od kalendarskog uzrasta nedonoščeta oduzme broj nedelja koje nije provelo u majčinom stomaku do termina, kao i vreme koje je provelo na odeljenju intezivne nege. Tek kada to uradimo i utvrdimo korigovani uzrast možemo da posmatramo šta beba može a šta ne. Svaka beba je jedinstvena i nikada je ne treba porediti sa nekom drugom, naročito ako je prevremeno rođena.

Snežana Milanović, viši strukovni fizioterapeut